Rudolf I Habsburg (urodzony na zamku Limburg am Rhein, Oberrhein, 1 maja 1216 roku, zmarł w Speyer, 15 lipca 1291 roku) herb
Syn Albrechta IV "Dobrego" hrabiego von Habsburg, von Aargau, von Frickgau, von Brugg, von Bremgarten i von Muri, landgrafa Górnej Alzacji, kapitana von Straßburg i von Vogt i Heilwigi von Kyburg, córki Ulricha I, hrabiego von Kyburg.
Hrabia von Habsburg, hrabia de Klettgau i hrabia Górnej Alzacji jako Rudolf IV od 1240 roku do 15 lipca 1291 roku, hrabia von Kyburg jako Rudolf IV od 1260 roku do 15 lipca 1291 roku, landgraf von Thurgau jako Rudolf IV, król Niemiec jako Rudolf I od 1 października 1273 roku do 15 lipca 1291 roku, książę Karyntii i Krainy jako Rudolf I od 1276 roku do 1 lutego 1286 roku, książę Austrii i Styrii jako Rudolf I od 21 listopada 1276 roku do 27 grudnia 1282 roku.
Tytulara: Z łaski Bożej król Rzymian, hrabia Habsburga i Kyburga, landgraf Alzacji
W Alzacji, w 1245 roku poślubił Gertrudę Annę Hohenzollern von Zollern-Hohenberg (urodzona w Deilingen, Szwabia, w 1225 roku, zmarła w Wiedniu, Austrii, 16 lutego 1281 roku), córkę Burkharda V (VIII) Hohenzollern, hrabiego von Zollern, hrabiego von Hohenberg i Matildy von Tübingen, córki Rudolfa II, hrabiego-palatyna von Tübingen. W Rumarico 5 lutego 1284 roku lub w Bazyli [między 28 maja a 24 czerwca] 1284 roku może [5 lutego lub 6 marca] 1285 roku poślubił Agnes-Elisabeth-Isabelle Robertyng-Capet-Bourgogne (urodzona w Dijon, w 1270 roku, zmarła w Chambly, w sierpniu 1323 roku), seniora de Vieux-Chateau et d´Aigney-le Duc, córkę Hugona IV Robertyng-Capet-Bourgogne, księcia Burgundii i Béatrice DeChampagne-Blois, seniory de l'Isle-sous-Montreal, córki Thibaulta I (IV, VI) "Trubadura, Wielkiego, Pogrobowca" DeChampagne-Blois, hrabiego Szampanii i Brie, de Troyes i de Meaux, hrabiego jure uxoris de Dagsburga, Metza i Mohy, para Francji, króla Nawarry.
24 października 1273 roku w Akwizgranie Rudolf I Habsburg wraz z małżonką został koronowany przez arcybiskupa Kolonii.
Rudolf I Habsburg urodził się w 1218 roku. Po śmierci swojego ojca w 1239 roku objął przywództwo nad rodem Habsburgów. Elekcja króla Niemiec w 1273 roku, która wyniosła go na tron, miała zaskakujący przebieg. Wybory zbojkotował król Czech Przemysł Ottokar II. Pod nieobecność króla Czech Przemyśla Ottokara II, kandydaturę Rudolfa na króla Niemiec wysunął Fryderyk III Hohenzollern, burgrabia Norymbergii (panował w latach 1260-1297). Gdy w 1273 roku Rudolf oblegał Bazyleę, wiadomość o jego elekcji pierwszy przyniósł mu właśnie Fryderyk III. Podobno podczas koronacji Rudolfa zabrakło berła. Rudolf miał rzekomo zdjąć krucyfiks ze ściany i posłużył się nim jako berłem. Uznano to później za symboliczne nawiązanie do wizji Konstantyna "Wielkiego". Elekcji nie uznał jednak władca czeski.
Wybór Rudolfa Habsburga kończył tzw. wielkie bezkrólewie - okres od 1257 do 1272 roku, gdy obierani wtedy królowie byli zwykłymi figurantami. Kryteria wyboru nie są jasne, ale wydaje się, że przeważyły zdolności dyplomatyczne i mediacyjne Rudolfa, tak wówczas w Niemczech potrzebne. Z poparciem większości książąt elektorów Rudolf przystąpił w 1274 roku, do rewindykacji dóbr Rzeszy, które po upadku Hohenstaufów zostały nielegalnie zagarnięte. Szczególnie dotknął tym mającego ambicje monarsze Przemyśla Ottokara II, który oprócz królestwa Czech objął w posiadanie Austrię i Styrię. Broniąc swoich posiadłości, Przemysł zginął pokonany w bitwie pod Suchymi Krutami w 1278 roku.
Małżeństwo w 1278 roku córki Rudolfa z Wacławem II, synem Przemyśla Ottokara II, przypieczętowało pokój z Przemyślidami. W 1282 roku udało się przekonać elektorów do nadania Albrechtowi I, synowi Rudolfa, Austrii i Styrii jako lenn. Przez kilka lat Rudolf osobiście umacniał władzę Habsburgów w nowo nabytych księstwach, budując podstawy przyszłej świetności rodu Habsburgów. Jego polityka ograniczała się właściwie tylko do spraw niemieckich, gdyż (inaczej niż w przypadku poprzedników) fundament jego władzy miały stanowić właśnie Niemcy oraz rodowe posiadłości Habsburgów, które umiejętnie powiększał. Jedynie granicy zachodniej poświęcił więcej uwagi wobec ekspansjonistycznej polityki Francji. Nie udało mu się uzyskać korony cesarskiej ani zapewnić tron któremuś ze swoich synów. Rządy Rudolfa, mimo jego słabości, powstrzymały upadek władzy królewskiej.
Po wyborze nowy król Niemiec w zamian za udzielone poparcie przyrzekł książętom śluby swoich synów z ich córkami. Był to charakterystyczny sposób uprawiania późniejszej polityki Habsburgów. Liczne potomstwo dawało możliwość zawierania cennych sojuszy. Pierwszą żoną Rudolfa była Gertruda von Hohenberg. Wywodziła się ze starego szwabskiego rodu, blisko spokrewnionego z Hohenzollernami. Była ona córką hrabiego Burcharda V von Hohenberg i Mechtyldy z Tybingii, córki hrabiego palatyna Rudolfa II. Ich ślub odbył się w 1245 roku. Mieli razem czterech synów i sześć córek.
Drugą żoną Rudolfa I została Izabela Burgundzka, córka księcia Burgundii Hugona IV i Beatrycze, córki króla Nawarry Tybalda I "Pogrobowca". Ich ślub odbył się 6 lutego 1284 w Bazylei. Rudolf miał wówczas 66 lat a Izabela 14 lat. Była młodsza od większości dzieci Rudolfa, tylko o rok starsza od jego najmłodszej córki Guty. Małżeństwo Rudolfa i Izabeli pozostało bezdzietne.
W 1274 roku na sejmie Rzeszy Rudolf ogłosił program odzyskania wszystkich dóbr królewskich, które dostały się bezprawnie w ręce feudałów. Nie zamierzał być pionkiem w ręku książąt. Akcja rewindykacji dóbr miała dotyczyć ziem, które dostały się w ręce feudałow po śmierci cesarza Fryderyka II w 1250 roku. Akcja ta nie przyniosła wprawdzie żadnych korzyści ani królowi ani Rzeszy. Wpłynęła na wytworzenie się jednak w przyszłości zasady, że jakiekolwiek uszczuplenie stanu posiadania Rzeszy może się odbyć jedynie za zgodą książąt-elektorów.
Wysłał też poselstwo do Rzymu, które złożyło przysięgę na wierność papieżowi Grzegorzowi X (w latach 1271-1276). Habsburg obiecał też nie mieszkanie się w sprawy królestwa Italii, czyli odejście od aktywnej polityki za Alpami, którą przejawiali Hohenstaufowie (w latach 1138-1254). Było to zręczne posunięcie, gdyż w tym samym czasie pojawiło się w Rzymie poselstwo czeskie prosząc papieża o unieważnienie elekcji z roku 1273. Grzegorz X zdecydowanie jednak poparł Habsburga, doprowadził też do rezygnacji z tytułu króla Kastylii - Alfonsa X "Mądrego" z tytułu króla Niemiec. W 1275 roku papież spotkał się z Rudolfem. W zamian za udział w przyszłej krucjacie biskup Rzymu obiecał Habsburgowi koronę cesarska. Do koronacji nigdy jednak nie doszło. Tym niemniej Rudolf przez całe swoje panowanie nie zaniedbał starań, by zapewnić tron cesarski swym potomkom.
Na terenie Rzeszy Rudolf ogłosił zakaz przyjmowania lenn od władcy Czech. Wezwał też Przemysła Otokara II do uznania swej zwierzchności. Gdy to nie poskutkowało ogłosił wyjęcie Przemyślidy spod prawa. W 1276 roku wojska dowodzone przez Meinharda, hrabiego Tyrolu (jego córka była żoną syna Rudolfa) zajęła w imieniu Rudolfa: Austrię, Karyntię i Styrię. Rycerstwo austriacko-styryjskie poparło nowego władcę Niemiec. Rudolf Habsburg zatrzymał dla siebie: Austrię, Styrię, Krainę i Karyntię, bardzo zręcznie godząc ze swoją władzą zarówno wielkich panów jak i rycerstwo, miasta oraz klasztory. Ostatecznie już 25 listopada 1276 roku Rudolf wymusił na Przemyśle uznanie swojej władzy jako króla Niemiec. Nadał mu wówczas w lenno Czechy i Morawy. Zawarto również układ o małżeństwach: Juty córki Rudolfa z synem Przemysła - Wacławem oraz Hartmanna, syna Rudolfa z Kunegundą, córką Przemysła. W 1278 roku Rudolf wydał swoją córkę Klemencję za Karola Martela Andegaweńskiego późniejszego tytularnego króla Węgier (w latach 1290-1295).
Przemysł Ottokar II nie zrezygnował jednak ze swoich ambicji. Równocześnie wszczął wojnę z Rudolfem i Węgrami. Rycerstwo austriackie podzieliło się podczas konfliktu: część poparła Czechów, a część stanęła po stronie Habsburgów. Obie strony pozyskały też siły dzielnicowych książąt piastowskich. Armię Rudolfa I tworzyły oddziały własne posiłkowane przez wojska Fryderyka burgrabiego Norymbergii, Meinharda hrabiego Tyrolu oraz biskupa Bazylei. Najważniejsze okazało się jednak wsparcie udzielone przez króla Węgier - Władysława IV (panował w latach 1272-1290).
Do decydującej bitwy, która zadecydowała o losach nie tylko wojny, ale także losów tej części Europy doszło 26 sierpnia 1278 roku pod Suchymi Krutami (Dürnkrut). 1/3 sił po stronie czeskiej stanowiły posiłki z księstw śląskich. Czechów wsparli też Henrifiakowie z Wegier. Starcie miało początkowo wyrównany przebieg. Postawa rycerstwa węgierskiego walczącego po stronie Rudolfa zaważyła na zwycięstwie wojsk habsburskich, a przede wszystkim decydujący atak konnicy pod osobistym dowództwem Rudolfa I Habsburga. Król Przemysł Ottokar II poległ podczas ucieczki. Kronika czeska zwana Drugą kontynuacją Kosmasa podaje, że po bitwie książęta piastowscy (Władysław Opolski i Henryk "Prawy") spotkali się z królem Rudolfem pod klasztorem Vilemov. Jak podaje kronika Petra Zitavsheho, śmierć czeskiego władcy spowodowała obsadzenie niektórych ziem przez władców piastowskich ze Śląska. Znaczne wpływy w królestwie czeskim uzyskał też Henryk IV "Probus". Zwłoki poległego króla Czech Rudolf kazał wywieźć do Wiednia. Tam zostały wystawione w kościele franciszkanów. Natomiast wyprawa Rudolfa do Czech nie powiodła się ze względu na opór jaki stawiano tam jego wojskom. Rudolf, starając się o szybkie zakończenie konfliktu, doprowadził do planowanego już wcześniej ślubu swojej córki Juty z małoletnim Wacławem II (panował w latach 1278-1305). Ugodę z Przemyślidami umocnił poprzez małżeństwo swego syna Rudolfa z Agnieszką, siostrą Wacława II.
Wacław II, król Czech i Polski Za pomocą zręcznej polityki w Austrii Rudolf godził skłóconych wielkich feudałów, miasta i klasztory. Dbał o zapewnienie poddanym spokoju i bezpieczeństwa, co sprzyjało rozwojowi gospodarczemu. Ani na chwilę jednak nie zapominał o wzmacnianiu pozycji rodu. Swą siostrę Elżbietę wyswatał Fryderykowi Hohenzollernowi, burgrabiemu Norymbergi, córki wydał zaś za władców Bawarii, Saksonii, Brandenburgii, Czech i Węgrzech. Wiedział, iż jego pozycja w Niemczech zależy od fundamentu, jaki stanowią posiadłości rodowe. Świadomie przesunął ich punkt ciężkości znad górnego Renu do Austrii, Styrii i Krainy. Odtąd kraje te stały się podstawą potęgi materialnej i politycznej dynastii habsburskiej. Starania te natrafiły na opór książąt niemieckich, zaniepokojonych wzrostem potęgi habsburskiej. Formalnie dopiero w roku 1282 synowie Rudolfa - Albrecht i Rudolf zostali władcami Austrii, Styrii i Krainy. Niemniej od tego momentu wszystkie te kraje stały się ośrodkiem i podstawą potęgi domu habsburskiego i razem z nim zdobywają sobie coraz to większe znaczenie. W podziale nie uczestniczył najstarszy syn Rudolfa Hartmann, gdyż zmarł przedwcześnie. W 1283 roku jedynym dziedzicem Austrii Górnej i Dolnej, Styrii i Krainy został uznany Albrecht.
Rudolf zaprowadził pokój w Rzeszy. Surowo tępił raubritterów, burzył też zamki wzniesione bez pozwolenia. Bezskutecznie próbował tez nakłonić króla Węgier do złożenia mu hołdu. Starał się przeciwdziałać polityce władcy Francji Filipa IV "Pięknego" (panował w latach 1285-1314). Nie zapobiegł jednak utracie wpływów niemieckich w Burgundii. Nie udało mu się uzyskanie zgody elektorów na uznanie jego syna dziedzicem korony w Rzeszy. Zmarł 15 lipca 1291 roku w Spirze. Został pochowany w tamtejszej katedrze. Nowym królem obwołano Adolfa z Nassau (panowała w latach 1292-1298). Przeciwko niemu wystąpił Albrecht I Habsburg (panował w latach 1298-1308), z koeli przeciwko niemu natychmiast zawiązała się konfederacja miast szwajcarskich.
Rudolf I Habsburg bywa nieco skrajnie oceniany przez historiografię. Jego sukcesy, które definitywnie zakończyły chaos "Wielkiego Bezkrólewia" w przyszłości okazały się sukcesem jego dynastii. On sam i jego potomkowie umieli to wykorzystać. Wokół postaci fundatora potęgi Habsburgów splotła się tradycja z legendą. Podobno napotkawszy raz księdza, niosącego pieszo Św. Sakrament oddał mu swego konia. Powtarzano później, iż był to dowód, że Habsburgowie zawsze lojalnie służyli Kościołowi. Przejęcie dziedzictwa austriackich Babenbergów przez Rudolfa związało losy Austrii na prawie 650 lat z tą dynastią.
Pochowany w katedrze w Spirze (Speyer).
Żródła:
Rudolf I - twórca potęgi Habsburgów w "HISTMAG.ORG"
RUDOLF I HABSBURG w "Władcy Niemiec"
RUDOLF [IV] w "MedLands" tłumaczenie: Bogdan Pietrzyk
RUDOLF [IV] w "MedLands" tłumaczenie: Bogdan Pietrzyk
Rudolf I von Habsburg w "Geni" tłumaczenie: Bogdan Pietrzyk
15-06-2022